Moringa Bitkisi ve Moringa Çayı’nın Kanıtlanmış Faydaları

Moringa bitkisi, binlerce yıl önce yararlı özellikleri için keşfedilmiş olmasına rağmen, sadece son zamanlarda duyuldu, bütünsel sağlık pazarı için en etkileyici bitkisel takviyelerden biri olarak bilinir.

Aslında, 2008 yılında Ulusal Sağlık Enstitüsü moringa’yı (moringa oleifera) “yılın bitkisi” olarak nitelendirdi, “belki de bu özelliklere sahip başka bir bitki yoktur, bu bitki birçok büyük çevresel problemi tersine çevirme, birçok kişiye yardım etme potansiyeli ve karşılanamayan insani ihtiyaçları karşılama gücüne sahiptir.”


Bugüne kadar, 1.300’ün üzerinde çalışma, makale ve rapor, moringa faydaları ve bu bitkinin dünya çapında hastalık salgınlarına ve beslenme eksikliklerine özellikle duyarlı olan önemli şifa yeteneklerine odaklanmıştır. Araştırmalar, bitkinin hemen hemen her kısmı, güçlü bir antioksidan çayı olarak veya cildi nemlendiren ve besleyen moringa yağlı bir madde olarak üretilip, kullanılır.

Dünya çapında, aşağıda ki rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmaktadır: 

Mükemmel bir protein, A vitamini, potasyum, kalsiyum ve C vitamini kaynağıdır. Afrika’daki moringa bitkilerini toplayan ve onları ABD ve diğer batılı ülkelerdeki müşterilere erişilebilir hale getiren Kuli Kuli’ye göre, moringanın gramı şunları içeriyor:

  • Yoğurta ki proteinin iki katı
  • Havuç içerisinde ki A vitamini miktarının dört katı
  • Muza oranla üç kat potasyum miktarı
  • İnek sütü içerisinde ki kalsiyum miktarının dört katı
  • Portakal içerisinde ki C vitamini miktarının yedi katı

Moringa Bitkisinin Kanıtlanmış 6 Faydası

  1. Antioksidanlar ve Anti-inflamatuar Bileşikler İçerir
  2. Hormonları Dengeliyor ve Yaşlanmanın Etkilerini Yavaşlatıyor
  3. Sindirim Sağlığını Geliştirmeye Yardımcı Olur
  4. Kan Şekeri Düzeylerini Dengeler, Diyabetle Mücadeleye Yardımcı Olur
  5. Cildi Korur ve Besler
  6. Ruh Halinizi Stabilize Etmenize ve Beyin Sağlığını Korumaya Yardımcıdır

Dünya çapında farklı dillerde 100’den fazla isim ile bilinir. Himalaya dağları, Hindistan ve Afrika bölgelerine özgü bu kolay yetiştirilen tropikal bitki türleri, izotiyosiyanatlar, flavonoidler ve fenolik asitler de dahil olmak üzere 90’dan fazla koruyucu bileşik içerir. İltihapla savaşmak ve malnütrisyon ile yaşlanmanın çeşitli etkileriyle mücadele etmek ve “mucize bitki” takma adını alarak ün kazanmıştır.

İşte, takma adın haklı olduğunu göstermek için kanıtlanmış faydaları;

1. Antioksidanlar ve Anti-inflamatuar Bileşikler İçerir

Moringa oleifera gibi bitkiler birçok sağlık yararının çok etkileyici olmasının nedenleri arasında, geleneksel ilaçlara benzer yetenekler içermeleri, fakat yan etkileri konusunda ilaçlar ile aynı seviyede değildir, çoğu zaman yan etki oluşmaz. Asya Pasifik Kanser Önleme Dergisi’nde yayınlanan bir rapora göre, moringa, esansiyel amino asitlerin (proteinlerin yapı taşları), karotenoid fitoantrientlerin (havuç ve domates gibi bitkilerde bulunan türlerin), quercetin gibi antioksidanların bir karışımını içerir ve birçok anti-enflamatuar ilaçla aynı şekilde çalışan doğal antibakteriyel bileşiklerde barındırır.

Yaprakları, polifenoller, C vitamini, beta-karoten, kuersetin ve klorojenik asit de dahil olmak üzere oksidatif stres ve inflamasyonun etkilerini azaltan çeşitli yaşlanma karşıtı bileşiklerden de yüksektir. Bunlar mide, akciğer veya kolon kanseri gibi kronik hastalıklar için azaltılmış risk ile ilişkilidir; diyabet; hipertansiyon; ve yaşa bağlı göz bozuklukları da moringanın faydalı olduğu hastalıklar arasındadır.

Bu yazımız ilginizi çekebilir:

2. Hormonları Dengeliyor ve Yaşlanmanın Etkilerini Yavaşlatıyor

Moringa kapsül, toz Gıda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi’nde yayınlanan bir 2014 araştırması, menopoz yetişkin kadınlarda moringanın yanı sıra mor yaprakların (Amaranthus tricolor) iltihap ve oksidatif stres düzeylerine etkisini test etmiştir. Östrojen de dahil olmak üzere “genç” hormonların eksikliğine bağlı olarak, menopoz sonrası dönemde değerli antioksidan enzimlerin etkilendiğini bilen araştırmacılar, bu süper besinlerin, hormonları doğal olarak dengeleyen doğal bitkisel antioksidanları kullanarak yaşlanmanın etkilerini yavaşlatmaya yardımcı olup olmadığını araştırmak istemişlerdir.

45-60 yaşları arasındaki 90 postmenopozal kadın seçildi ve çeşitli düzeylerde takviyeler verilen üç gruba ayrıldı. Serum retinol, serum askorbik asit, glutatyon peroksidaz, süperoksit dismutaz ve malondialdehit dahil olmak üzere antioksidan durum düzeyleri, açlık kan şekeri ve hemoglobin seviyeleri ile birlikte, takviye öncesi ve sonrası analiz edildi. Sonuçlar, moringa ve amaranth ile takviye edilmesinin, oksidatif stres belirleyicilerinde belirgin azalmalar ile birlikte antioksidan durumlarında önemli artışlara neden olduğunu gösterdi.

Daha hızlı açlık kan şekeri kontrolü ve hemoglobinde pozitif artışlar bulundu. Bu da araştırmacıların, yaşlanmaya ve doğal hormonal değişikliklere bağlı komplikasyonları önlemek için tedavi edici potansiyele sahip oldukları sonucuna varmışlardır. Libidoya da yarar sağlar ve bazı çalışmalara göre doğal bir doğum kontrol bileşiği gibi çalışabilir.

Her ne kadar binlerce yıldır seks  ve performansını arttırmak için doğal bir afrodizyak olarak kullanılsa da, bu, algı oranlarının azaltılmasına yardımcı olur. Bazı çalışmalara göre, hamilelik sırasında bağışıklık sistemini güçlendirebilir ve ayrıca anne sütü üretimini / laktasyonunu arttırabilir.

3. Sindirim Sağlığını Geliştirmeye Yardımcı Olur

Anti-inflamatuar özellikleri nedeniyle, mide ülserlerini, karaciğer hastalığını, böbrek hasarını, mantar veya maya enfeksiyonlarını (kandida gibi), sindirim şikayetlerini ve enfeksiyonları önlemek veya tedavi etmek için Ayurveda gibi eski tıp sistemlerinde kullanılmıştır.

Yağının yaygın kullanımları arasında, karaciğer fonksiyonunu artırmaya yardımcı olmasıdır, bu nedenle ağır metal toksinleri gibi zararlı maddelerin vücudunuzdan atılmasını sağlar. Ayrıca böbrek taşları, idrar yolu enfeksiyonları, kabızlık, sıvı tutma / ödem ve ishal ile savaşmaya yardımcı olabilir.

4. Kan Şekeri Düzeylerini Dengeler, Diyabetle Mücadeleye Yardımcı Olur

Kan şekeri seviyelerinin kontrol edilmesine yardımcı olduğu ve hücrelerin gerektiği gibi glikoz (şeker) almasına veya serbest kalmasına izin verdiği gösterilen klorojenik asit olarak adlandırılan bir asit türü içerir. Bu doğal antidiyabetik ve hormon dengeleme özellikleri verir. Klorik asitin yanı sıra moringada bulunan izotiyosiyanatlar da diyabete karşı doğal korumaya sağlar.

Uluslararası Gıda Bilimi Teknolojisi Dergisi’nde ortaya çıkan bir çalışma, moringanın, yüksek karbonhidratlı bir öğünün parçası olarak yenildiğinde diyabetli hastalarda kan glukozu kontrolü ve insülin seviyeleri üzerinde olumlu etkileri olduğunu bulmuştur. Üç farklı bitkinin (moringa, köri ve kudret narı) etkileri çeşitli seviyelerde glikoz içeren yemeklere cevap olarak test edildi. Sonuçlar, benzer etkilere sahip olan bu üç bitki  yemeklere dahil edildiğinde, plazma insülin tepkilerinin önemli ölçüde daha düşük olduğunu gösterdi.

Mısır’daki Sadat Şehri Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü tarafından yürütülen ayrı çalışmalar, düşük dozlarda tohum tozu (kilogram başına 50–100 miligram) antidiyabetik aktivitelerinin karaciğer, pankreas ve böbreklerde antioksidan durum ve enzim üretimini artırmaya yardımcı olduğunu bulmuştur. Kontrol gruplarına göre sıçanlar da hasarları önledi.

Diyabetli sıçanlara verilen moringanın bir sonucu olarak yüksek düzeylerde immünoglobulin (IgA, IgG), açlık kan şekeri ve glikozile hemoglobin (HbA1c) – diyabetiklerde görülen üç belirteç de azalmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, genel olarak, bitkisel tedavi verilmeyen sıçanlara kıyasla, moringa alanların, hem böbrek hem de pankreatik sağlığa ve ayrıca diyabetin komplikasyonlarının azaldığını göstermiştir.

Bu yazılarımız ilginizi çekebilir:

5. Cildi Korur ve Besler

Cildi çeşitli enfeksiyonlardan koruyan doğal antibakteriyel, antifungal ve antiviral bileşikler içerir. Moringa’nın deride yaygın olarak kullanıldığı bazı yöntemler arasında şunlar bulunur: ayak mantarını tedavi etmek, kokuları gidermek, akne ile ilişkili inflamasyonu azaltmak, enfeksiyon veya apseyi tedavi etmek, kepekten kurtulmak, diş eti hastalıkları ile mücadele (diş eti iltihabı) böcek ısırıkları, yanıklar, viral siğiller ve yaraları tedavi etmek.

Moringa yağı, bakterileri öldürmek için kullanılır ve cilde direkt olarak uygulanır, ancak aynı zamanda düzenli olarak kullanıldığında, bir yağlayıcı gibi hareket ettiği ve doğal nem bariyerini yenileyerek cildi nemlendirdiği bilinmektedir. Gıda üretiminde ve parfümlerde kullanılan ortak bir madde olup, bakterileri öldürerek bozulmayı önler, ayrıca hoş bir kokuya sahiptir ve kokuları azaltır.

6. Ruh Halinizi Stabilize Etmenize ve Beyin Sağlığını Korumaya Yardımcıdır

Yüksek proteinli bir gıda ve amino asit triptofanın zengin bir kaynağı olarak moringa, “mutluluk” hormonu serotoninini üretenler de dahil olmak üzere, nörotransmiter işlevlerinden yararlanır. Aynı zamanda antioksidanlar ve tiroid sağlığını geliştiren bileşikler açısından da zengindir; bu da yüksek enerji seviyelerini korumaya yardımcı olur, ayrıca yorgunluk, depresyon, düşük libido, kötü ruh hali ve uykusuzluk ile savaşır.


Moringa Çayı Gerçekleri Moringa çayı

Eşsiz bir bitkidir çünkü neredeyse tüm parçaları – yapraklar, tohumlar, çiçekler, kabuk, gövde, bakla ve kökler – besin ve diğer radikal hasarlarla savaşan diğer tıbbi özellikleri için bir kaynak olarak kullanılabilir. Moringanın en popüler tıbbi kullanımı, hem geleneksel hem de günümüzde ağacın antioksidan dolgulu yapraklarının kurutulmasını ve öğütülmesini içerir ve moringa faydalarının kilidini açar.

Bu bitkinin yaprakları antioksidanlar, protein, kalsiyum, beta-karoten, C vitamini ve potasyum dahil olmak üzere çok sayıda besinle yüklüdür. Yoğun bir A vitamini kaynağı sağladığı için, her yıl üçüncü dünya ülkelerinde binlerce çocuğun bağışıklık fonksiyonuna bağlı yaşamı tehdit eden A vitamini eksikliğini tedavi ediyor.

Son derece yüksek bir besin değeri ile, moringa önemli eser mineraller, protein ve fenolik elde etmek için kullanılabilir. Bitki, nadiren ve benzersiz bir hastalık önleyici fito- besinler kombinasyonu içerir: zeatin, quercetin, beta-sitosterol, caffeoylquinic asit ve kaempferol – kanıtlanmış anti-enflamatuarlar güçlü tıbbi değerlere sahiptir. Birçok çalışma, bu bileşiklerin kalbi koruyucu, doğal dolaşım uyarıcıları olduğunu ve antitümör, anti-epileptik, anti-ülser, antispazmodik, antihipertansif ve antidiyabetik etkilere sahip olduğunu göstermiştir.

Moringa Nasıl Kullanılır?

Bu avantajlardan yararlanmak için, kuru yaprakları, sıcak suda demleyin, böylece özel kimyasal bileşiklerini serbest bırakır – yeşil çaya çok benzer şekilde demlenr. Kurutulmuş yapraklar da uzun ömürlü bir toz oluşturmak için öğütülür veya konsantre moringa kapsül takviyelerinin oluşturulmasında kullanılmak üzere yapraklardan güçlü ekstreler alınır.

Değerli yaprakların yanı sıra,  ağacının baklaları da bir iyileştirme tipi yağ tutan tohumlar içerir. Tohumlarından elde edilen yağ, vücudun yüzeyinde direkt kullanılabilir. Moringa yağının birkaç popüler kullanımı, cildin nemini korumak, yara iyileşmesini hızlandırmak ve kuru veya yanmış cildi iyileştirmeye yardımcı olmaktır.

Tohumların bir başka ilginç kullanımı su arıtma içindir. Moringa tohumlarını su ile birleştirmek, toksinlerin tohumlara yapışmasına yardımcı olur, böylece içtiğiniz su toksinlerden arınmış olur. Bazı araştırmalar, 0.2 gram öğütülmüş moringa tohumunun, bakterileri emen tohumlardaki bazı bileşenlerin koagüle edici etkilerinden dolayı,yararları listesine su arıtmayı da ekleyerek, kontamine suyu güvenli içme suyuna dönüştürebildiğini göstermiştir.


Moringa ve Matcha Moringa matcha

Bu süper yiyeceklerin her ikisi de ortak olan bazı özelliklere sahiptir. Antioksidanlar sağlarlar, inflamasyonla savaşırlar, yaşlanmayı yavaşlatırlar, beyin ve kalp sağlığını korurlar ve çeşitli şekillerde bağışıklık sistemini güçlendirirler. İkisi de görünüşleri ve kullanımları bakımından benzerdir, çünkü her ikisi de güçlü tozlar veya çaylar halinde tüketilir, ancak besin profillerine gelince dikkate değer farklılıklar gösterirler.

Kalori açısından karşılaştırılabilirken, moringanın gramında, matchadan daha fazla lif, protein, kalsiyum, sodyum, C vitamini ve A vitamini vardır. Moringa ve matcha çayı arasındaki en büyük farklardan biri amino asit konsantrasyonudur. Histidin, lösin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valin: insan protein sentezi için gerekli dokuz temel amino asit sağladıkları için Moringa yaprakları şaşırtıcı derecede büyük bir protein kaynağıdır. Bu, Dünya Sağlık Örgütü gibi organizasyonların düşük kalorili diyetleri desteklemek ve eksiklikleri önlemek için moringa’ya güvenmelerinin nedenlerinden biridir.

Matcha çayı ise (diğer geleneksel yeşil çayınkinden yaklaşık 15 kat daha fazla aktif içerik içerir) çok sayıda antioksidan ve yüksek dozlarda epigallocatechin gallat (EGCG), flavonoid alt kategorisine ait güçlü bir kateşin sağlar. Beyin sağlığını korumak için bilinen polifenollerin. Moringa’nın EGCG sağlaması ile de bilimektedir, bu da birlikte kullanılan her iki bitkinin, sadece moringa faydalarından veya matcha yeşil çay faydalarından daha fazla fayda sağlayabileceği anlamına gelir.


Moringa’nın Tarihi ve Kullanımı

Aslında, ağacının en az bir düzine farklı çeşidi olduğuna inanılmaktadır, ancak bir tanesi (moringa oleifera) en çok kullanılandır. Ağacın bu türü – çiçek ya da bakla üreten hızlı büyüyen, uzun boylu, yapraklı bir bitkidir – yıllardır malnutrisyon semptomlarıyla mücadele etmek için dünyanın dört bir yanındaki sağlık otoriteleri tarafından kullanılmıştır. Ve bilimsel çalışmalarda kanıtlanmış moringa faydalarından önce, 4.000 yıldan fazla bir süredir Ayurveda ilacı gibi geleneksel tıp uygulamalarında yaygın olarak kullanıldı!

Moringa ağacının kayda değer bir özelliği, birçok başka yararlı bitki veya ağacın hayatta kalamayacağı yerlerde tükenmiş veya kuru topraklarda yetişebilmesidir. Bu, Somali veya Hindistan gibi üçüncü dünya ülkelerinde yaşayan belirli yetersiz beslenen nüfusların, açlık dönemlerinde moringadan yararlanmalarının nedenidir.

Önemli besinleri temin etmenin yanı sıra, verimli toprakların geri kazanılmasına, orman restorasyon çabalarına, suyun filtrelenmesine, cilde fayda sağlayan bir yağ üretilmesine ve ayrıca bazı ilaçların veya eklerin üretilmesine yardımcı olmak için moringa kullanılmaktadır. Bitkinin etrafı gelişir ve yaşam döngüsü boyunca ilerledikçe, aslında azalmış mineralleri ve diğer maddelerin gelişmesine yardımcı olur. Çürümüş olsa bile, moringa ağacı, çorak topraklarlada ki zorlu bitkilerin ve besinlerin gelişimine katkı sağlar.

Moringa Çayı ve Moringa Bitkisi hakkındaki bu yazılarımız ilginizi çekebilir:

Moringa Nasıl KullanılırMoringa baklaları

Tüm mevcut  faydalarından yararlanmak için birçok farklı şekilde kullanılabilir. Yetiştirildiği Afrika ya da Asya bölgelerinden gelen moringa’yı nakletmek için gereken uzun taşıma süresi nedeniyle, ABD’de genellikle raf ömrünü uzatan toz ya da kapsül şeklinde satılmaktadır.

İlginç bir özelliği ise, yaban turpu ve kuşkonmaz arasında bir karışımın tadında olduğuı söylenir. Çekici bir tada sahip olmayabilir, fakat bu dünyadaki en zengin besin öğelerinden biri olan bir takviyesidir.

Şu anda yalnızca bir bitkisel ek ve gerekli bir besin maddesi olmadığından önerilen ya da gerekli görülen doz bulunmamaktadır. Bununla birlikte, insanlar için optimum dozun, vücut ağırlığının kilogramı başına 29 miligram olarak hesaplandığına dair bazı kanıtlar vardır.

Üç tofive gün boyunca günde bir tatlı kaşığı kuru moringanın yarısını alarak işe başlamalısınız, etkilerini biriktirdiğinizde iki hafta boyunca yavaş yavaş alımınızı artırın. Çoğu insan uzun bir süre boyunca her bir günde bir moringa almayı tercih eder, çünkü uzun süre boyunca laksatif etkilere ve aşırı mide rahatsızlığına neden olabilir.

Mümkün olan en iyi moringa avantajlarını elde etmek için moringayı kullanmanın en yaygın yolları şunlardır:

Kurutulmuş Moringa Yaprakları veya Moringa Tozu: Kurutulmuş tozndan bir kilo elde etmek için yaklaşık yedi kilo yaprak öğütülür. Yapraklar bitkinin en güçlü antioksidanlarını ve mevcut makrobesinleri içeren en güçlü kısımları olarak kabul edilir. Fenolik bileşiklerin, amino asitlerin ve uçucu yağların konsantrasyonu bakımından, bitkinin kök ve gövde kısımları yapraklara kıyasla en az biyoaktif besinler içerir. Kapsül, toz veya çay formunda kurutulmuş yaprakları aç karnına değil,  yemekle birlikte tüketmelisiniz.

Moringa Çayı: Diğer yararlı bitkisel çaylar gibi, kurutulmuş yaprakların sıcak suda demlenmesi ile yapılır. En besleyici-yoğun tipler organik olanlardır ve düşük sıcaklıklarda yavaş yavaş kurutulur, bu da hassas bileşiklerin korunmasına yardımcı olur. Besinleri en iyi şekilde tutmak için yaprakları kaynatmaktan kaçının.

Moringa Tohumları: Moringa bakla ve çiçekleri, proteinler ve yağ asitleri ile birlikte yüksek bir fenolik içeriğine sahiptir. Bunlar, suyu arıtmak ve düşük besinli diyetlere protein eklemek için kullanılan bitki parçalarıdır. Kremlere, kapsüllere ve tozlara eklenir. Bitkinin olgunlaşmamış yeşil baklaları genellikle “drumsticks” olarak adlandırılır ve yeşil fasülyeye benzer şekilde hazırlanır. Baklaların içindeki tohumlar çıkarılır ve tazeliğini korumak için fındık gibi kavrulur veya kurutulur.

Moringa Yağı: Doğal krem ​​veya losyonlar da kullanılır. Yağı yüksek sıcaklıklardan veya güneşten uzak, serin ve karanlık bir yerde saklayın.


Moringa’nın Zararları

Tamamen doğal ve kimyasal katkılar içermeyen (saf, yüksek kaliteli bir marka satın aldığınız zaman), ağızdan alınan veya cilt üzerinde kullanılan moringanın çok iyi tolere edilir ve yan etkilere neden olma ihtimali düşüktür. Ağacın yaprakları, meyveleri, yağı ve tohumları binlerce yıl boyunca güvenli bir şekilde tüketilmiştir, ancak bugün çeşitli takviyeler veya ekstreleri satılmaktadır, bu yüzden bulabileceğiniz en saf türü satın almak önemlidir.

Moringa’nın, bazı takviyelerinde bulunan sentetik maddeler, dolgu maddeleri ve toksinler ile birleştirilmesi mümkündür, bu nedenle içerik etiketlerini dikkatlice okuyunuz. Dozaj yönergelerini dikkatli bir şekilde takip edin ve her seferinde en fazla üç hafta boyunca günde altı grama kadar çıkın (çalışmalara göre güvenli olduğu kanıtlanmıştır).

Hamilelik sırasında veya emzirme sırasında, kesinlikle güvenli olduğunu göstermek için yeterli araştırma yapılmadığından, yüksek doz kullnımdan kaçınmak en iyisidir. Bitkinin kök, kabuk ve çiçekleri içindeki kimyasalların rahmin kasılmalarına yol açması olasıdır ve bu da hamilelik sırasında komplikasyonlara neden olabilir. Güvenli bir durumda hamile veya emziriyorsanız bir sağlık hizmetleri uzmanı veya fonksiyonel doktorun bakımı altında kullanın.


Moringa’nın Faydaları Üzerine Son Düşünceler

    • 2008 yılında Ulusal Sağlık Enstitüsü moringa’yı (moringa oleifera) “yılın bitkisi” olarak nitelendirdi, “belki de bu özelliklere sahip başka bir bitki yoktur, bu bitki birçok büyük çevresel problemi tersine çevirme, birçok kişiye yardım etme potansiyeli ve karşılanamayan insani ihtiyaçları karşılama gücüne sahiptir.”
    • Moringa faydaları arasında, antioksidanlar ve anti-enflamatuar bileşikleri, hormonların dengelenmesi ve yaşlanmanın etkilerinin yavaşlatılması, sindirim sağlığının iyileştirilmesi, kan şekeri seviyelerinin dengelenmesi ve diyabetle mücadele, cildin korunması ve beslenmesi, ruh halinin stabilize edilmesine ve beyin sağlığının korunmasına yardımcı olma yer alır.
    • Aslında, moringa ağacının en az bir düzine farklı çeşidi olduğuna inanılmaktadır, ancak bir tanesi (moringa oleifera) en çok kullanılandır.
    • Moringa’nın en yaygın biçimleri,  yaprakları veya tozu, çayı, tohumları, takviyesi ve yağıdır.

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu