Obezite Tedavisi: Obezite Nasıl Teşhis Edilir ve Ne Yapmalı?
Obezite, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açan bir hastalıktır. Obezite tedavisi, bu sağlık sorununun yönetimi ve hastaların yaşam kalitesinin artırılması açısından büyük önem taşır. Obezite, sadece estetik bir problem olmayıp, kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve bazı kanser türleri gibi ciddi hastalıkların riskini artırır. Bu nedenle, obezitenin erken teşhisi ve etkili bir tedavi planı oluşturulması, hastaların uzun vadeli sağlık sonuçları üzerinde olumlu etkiler yaratır.
Obezite tedavisi, multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir ve genellikle beslenme uzmanları, doktorlar, fizyoterapistler ve psikologlar gibi çeşitli sağlık profesyonellerinin iş birliğiyle yürütülür. Teşhis aşamasında, vücut kitle indeksi (VKİ) ve bel çevresi ölçümleri gibi çeşitli değerlendirmeler yapılır. Tedavi sürecinde ise, bireylerin yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları, düzenli fiziksel aktiviteye yönelmeleri ve dengeli bir diyet uygulamaları teşvik edilir. Ayrıca, bazı durumlarda ilaç tedavisi veya cerrahi müdahaleler de gerekli olabilir. Bu makalede, obezite tedavisi yöntemleri ve bu süreçte izlenmesi gereken adımlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
İçindekiler
Obezite Nedir?
Obezite, aşırı miktarda vücut yağının sebep olduğu karmaşık bir sağlık sorunudur. Obezite, insanları sadece fiziksel olarak etkilemez. Kalp hastalığı, diyabet ve yüksek tansiyon gibi sağlık problemlerinin riskini artırır.
Obez olmak, kilonuzla ilgili sağlık problemleri yaşayabileceğiniz anlamına gelir.
İyi haber şu ki, kilo vermeye başladığınız andan itibaren obezite ile ilgili sağlık problemlerini iyileştirebilir veya önleyebilirsiniz. Beslenme değişiklikleri, artan fiziksel aktivite ve yaşam tarzı değişiklikleri kilo vermenize yardımcı olabilir. Reçeteli ilaçlar ve kilo verme cerrahisi obezite tedavisi için ek seçenekler sunar.
Obezite Teşhisi
Vücut kitle indeksiniz obez aralıktaysa, sağlık hizmeti sağlayıcınız sağlık geçmişinizi ayrıntılı olarak gözden geçirecek, fizik muayene yapacak ve bazı testler yaptırmanızı önerecektir.
Obeziteyi teşhis etmek için testler
- Sağlık Geçmişinizin İncelenmesi
- Genel Fiziksel Test
- Vücut Kitle İndeksinin Hesaplanması
- Bel Çevrenizin Ölçülmesi
- Diğer Sağlık Problemlerini Kontrol Etmek
- Kan Testleri
Sağlık Geçmişinizin İncelenmesi
Doktor kilo geçmişini, kilo verme çabalarını, yapılan diyetleri, egzersiz alışkanlıklarını, yeme alışkanlıklarını, yaşam tarzını, kullanılan ilaçları, stres düzeylerini ve sağlıkla ilgili diğer konuları gözden geçirecektir.
Ayrıca, belirli koşullara yatkın olup olmadığınızı görmek için ailenizin sağlık geçmişi de gözden geçirilebilir.
Genel Fiziksel Test
Kalp atış hızı, kan basıncı ve sıcaklık gibi hayati belirtilerin kontrol edilmesi, kalbin ve ciğerlerin dinlenmesi, karın bölgesinin incelenmesi ve boy ölçümünüzün yapılmasını içerir.
Vücut Kitle İndeksinin Hesaplanması
Doktor obezite seviyenizi belirlemek için vücut kitle indeksinizi (VKİ) kontrol edecektir. Bu, test yılda en az bir kez yapılmalıdır. VKİ’niz ayrıca genel sağlık risklerinizi ve sizin için hangi tedavinin uygun olabileceğini belirlenmesine yardımcı olur.
Bel Çevrenizin Ölçülmesi
Belinizin etrafında depolanan, bazen visseral yağ veya abdominal yağ olarak da adlandırılan yağ tabakası, diyabet ve kalp hastalığı gibi hastalıkların riskini artırabilir.
Bel ölçüsü (çevresi) 80 santimetre veya daha yüksek olan kadınlar ve bel çevresi 102 cm’den daha fazla olan erkekler daha fazla risk altındadır.
Diğer Sağlık Problemlerini Kontrol Etmek
Bildiğiniz başka sağlık problemleriniz varsa doktorunuza bunlardan da bahsetmelisiniz. Muayene sırasında ayrıca yüksek tansiyon ve diyabet gibi diğer olası sağlık problemleri de kontrol edilecektir.
Kan Testleri
Hangi testleri yaptırmanız gerektiği sağlık durumunuza, risk faktörlerinize ve güncel semptomlarınıza bağlı olarak değişir.
Testler; kolesterol testi, karaciğer fonksiyon testleri, açlık kan şekeri, tiroid testi ve başka tesleri içerebilir. Doktorunuz ayrıca bir elektrokardiyogram gibi bazı kalp testleri yaptırmanızı da önerebilir.
Tüm bu testler ne kadar kilo vermeniz gerektiğini, sağlık sorunları ve risklerinin belirlenmesine yardımcı olacaktır.
Obezite Tedavisi
Obezite tedavisinin amacı, sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve o kiloyu korumaktır.
Yemek yeme ve günlük aktivite alışkanlıklarınızı düzenlemeye yardımcı olması için bir diyetisyen, davranış danışmanı veya obezite uzmanına başvurabilirsiniz.
İlk tedavi hedefi genellikle mütevazı bir kilo kaybı ile başlar (toplam kilonuzun %3 ile 5’i). Eğer 90 kg ağırlığınız varsa ve VKİ standartlarına göre obezseniz, sağlığınızın iyileşmesi için 2,7 ile 4,5 kg kaybetmeniz ilk aşamada yeterli olacaktır. Ne kadar kilo verirseniz, sağlık durumunuza katkısı o kadar çok olur.
Tüm kilo verme programları, beslenme alışkanlıklarınızda değişiklikler yapmayı ve fiziksel aktiviteyi arttırmayı gerektirir. Sizin için doğru olan tedavi yöntemleri, obezite seviyenize, genel sağlığınıza, kilonuza ve kilo verme planına ne kadar istekli olduğunuza bağlıdır.
Obezite için diğer Tedaviler
- Beslenme Değişiklikleri
- Egzersiz ve Aktivite
- Davranış Değişikliği
- Reçeteli Zayıflama İlaçları
- Zayıflama Ameliyatı
Beslenme Değişiklikleri
Alınan kalorileri azaltmak ve daha sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmek, obezitenin üstesinden gelmek için hayati öneme sahiptir. Hızlı bir şekilde kilo vermeyi isteseniz de, uzun vadede yavaş ve sabit kilo kaybı, kilo vermenin en güvenli ve kalıcı yoludur.
Kilo verme başarınızı arttırmak için en az altı ay boyunca kapsamlı bir kilo verme programına ve en az bir yıl boyunca bir programın bakım aşamasına katılmayı planlayın.
En iyi zayıflama yöntemi diye bir şey yoktur. Kilonuza, sağlık durumunuza ve yaşam tarzınıza uygun, sizin için işe yarayacağını düşündüğünüz sağlıklı yiyecekleri içeren bir diyet programını seçebilirsiniz.
Obeziteyi tedavi etmek için beslenme değişiklikleri:
- Alınan Kalorileri Azaltmak
- Daha Az Yiyerek Tok Hissetme
- Daha Sağlıklı Seçimler Yapmak
- Bazı Yiyecekleri Kısıtlamak
- Hızlı Kilo Verme Vaatlerine Karşı Dikkatli Olun
Alınan Kalorileri Azaltmak
Kilo vermenin anahtarı, günlük aldığınız kalorileri azaltmaktır. Siz veya doktorunuz normal yeme ve içme alışkanlıklarınızı gözden geçirebilir ve normalde kaç kalori tükettiğinizi, nerelerden kısıtlamalar yapılabileceğini görebilirsiniz.
Siz ve doktorunuz her gün ne kadar kalori almanız gerektiğine karar verebilirsiniz, ancak tipik olarak ortalama kadınlar için 1.200 kalori ile 1.500 kalori arası, erkekler için ise 1.500 ile 1.800 günlük kalori uygundur.
Daha Az Yiyerek Tok Hissetme
Enerji yoğunluğu kavramı, açlığınızı daha az kalori alarak tatmin etmenize yardımcı olabilir. Bütün yiyecekler belirli bir miktarda (hacim) ve belirli sayıda kaloriye sahiptir.
Bazı yiyeceklerin – tatlılar, şekerler, yağlar ve işlenmiş yiyecekler gibi – enerji yoğunluğu yüksektir. Bu, o yemeğin küçük bir hacminin çok sayıda kaloriye sahip olduğu anlamına gelir.
Buna karşılık, meyve ve sebzeler gibi diğer yiyecekler daha düşük enerji yoğunluğuna sahiptir. Bu yiyecekler daha az kalorili daha büyük porsiyon tüketmenizi sağlar. Daha az kaloriye sahip daha büyük yiyecek porsiyonları yiyerek, açlığı bastırabilir, daha az kalori alır ve yediğiniz şeyler için daha iyi hissedersiniz.
Daha Sağlıklı Seçimler Yapmak
- Genel beslenmenizi daha sağlıklı kılmak için meyveler, sebzeler ve tam tahıllı karbonhidratlar gibi daha fazla bitki bazlı gıdalar tüketmeye çalışın.
- Ayrıca yağsız protein kaynakları, fasulye, mercimek, soya ve yağsız otla beslenen hayvan etlerini beslenmenize ekleyin.
- Balık seviyorsanız, beslenmenize haftada en az iki kez avlanmış balık ekleyin.
- Tuzu ve şekeri sınırlandırın.
- Az yağlı süt ürünleri tüketin.
- Az miktarda yağ tüketmeye çalışın, zeytinyağı, kanola yağı ve kuru yemiş yağları gibi kalp sağlığınıza iyi gelen yağları tercih edin .
Bazı Yiyecekleri Kısıtlamak
Bazı diyetler, yüksek karbonhidrat veya tam yağlı yiyecekler gibi belirli bir yiyecek grubunun miktarını sınırlar. Doktorunuza hangi diyet planlarının daha etkili olduğunu ve hangilerinin sizin için yararlı olabileceğini sorun. Şekerli tatlandırılmış içecekleri beslenmenizden sınırlandırarak istediğinizden daha fazla kalori tüketebilir, beslenmenizden tamamen kaldırarak hem sağlığınız hem verdiğiniz kalorileri arttırabilirsiniz.
Yemek yeme alışkanlıklarınızı değiştirerek, düzenli egzersiz yaparak verdiğiniz kalori miktarını arttırabilirsiniz. Sağlıklı kiloya ulaşıp bunu devam ettirmek için diyet ve egzersiz programına uyum sağlamanız şarttır.
Hızlı Kilo Verme Vaatlerine Karşı Dikkatli Olun
Hızlı ve kolay kilo kaybı vaadinde bulunan diyetler size cezbedici gelebilir. Ancak gerçek şu ki, hızlı kilo verdiren diyetler kısa vadede işe yarasa da, uzun vadede verdiğiniz kiloları geri almanıza sebep olabilir veya sağlığınız için başka riskler oluşturabilir.
Egzersiz ve Aktivite
Artan fiziksel aktivite veya egzersiz, obezite tedavisinin en önemli parçalarından biridir.
Fazla kilolu veya obez olan kişilerin, daha fazla kilo alımını önlemek veya sağlıklı kilo kaybını sürdürmek için haftada en az 150 dakika orta şiddetli fiziksel aktivite yapması gerekir. Daha anlamlı kilo kaybı için, haftada 300 dakika veya daha fazla egzersiz yapmanız gerekebilir. Dayanıklılığınız ve kondisyonunuz arttıkça egzersiz miktarınızı kademeli olarak arttırabilirsiniz.
Düzenli aerobik egzersizleri kalori yakmanın ve aşırı kilo alımını önlemenin en etkili yolu olsa da, yapacağınız herhangi bir ekstra hareket daha fazla kalori yakmanıza yardımcı olabilir.
Gün boyunca, günlük aktivitelerinizde basit değişiklikler yapmak büyük avantajlar sağlayabilir. Mesela mağaza girişlerinden uzağa park edin ve yürüyün, ev ve bahçe işlerinizi günlük olarak kendiniz yapın, günlük olarak kaç adım attığınızı görmek için bir adım sayar kullanabilirsiniz.
Davranış Değişiklikleri
Davranış değiştirme programı, yaşam tarzı değişiklikleri yapmanıza, kilo vermenize ve kilonuzu korumanıza yardımcı olabilir. Atılacak adımlar, obeziteye hangi faktörlerin, stresin veya durumların katkıda bulunduğunu gözlemlemek için mevcut alışkanlıklarınızı gözlemleyin.
Herkesin hayatında farklı engeller vardır. Bazı insanların bünyesi ve yaşam tarzı farklı olabilir. Egzersiz yapmak için zaman bulamayabilir yada işinden dolayı gece yemek yemek zorunda kalabilir. Davranış değişikliklerini kişisel endişelerinize ve yaşam tarzınıza göre uyarlayın.
Eğer düzen oturtmakta zorlanıyorsanız bir uzmana başvurup rehberlik alabilir yahut destek gruplarına katılabilirsiniz.
Reçeteli Zayıflama İlaçları
Kilo vermek sağlıklı bir beslenme ve düzenli egzersiz yapmayı gerektirir. Ancak bazı durumlarda, reçeteli kilo verme ilaçları da yardımcı olabilir.
Yine de, zayıflama ilaçlarının beslenme, egzersizler ve davranış değişiklikleri ile birlikte kullanılması gerektiğini unutmayın. Hayatınızda köklü değişiklikler yapmazsanız, ilacın işe yarama olasılığı yoktur.
Zayıflama yöntemleri sizin için işe yaramadıysa, doktorunuz zayıflama ilacı kullanmanızı önerebilir:
- Vücut Kitle İndeksiniz (VKI) 30 veya Daha Yüksekse
- VKİ’niz 27’den büyük ve diyabet, yüksek tansiyon veya uyku apnesi gibi tıbbi obezite komplikasyonlarınız varsa.
- Sizin için bir ilaç seçmeden önce doktorunuz sağlık geçmişinizi ve olası yan etkileri de dikkate alacaktır. Bazı zayıflama ilaçları hamile kadınlar veya belirli ilaçları alan veya kronik sağlık koşulları olan kişiler tarafından kullanılamaz.
Genellikle reçete edilen zayıflama ilaçları arasında orlistat (Xenical), lorcaserin (Belviq), phentermine ve topiramat (Qsymia), buproprion ve naltrekson (Contrave) ve liraglutide (Saxenda) bulunur.
Reçeteli zayıflama ilacı kullanırken düzenli tıbbi kontrole ihtiyacınız olacaktır. Ayrıca, zayıflama ilaçlarının herkes için işe yaramayabileceğini ve etkilerin zaman içinde azalabileceğini de unutmayın. Zayıflama ilaçlarını kullanmayı bıraktığınızda, kaybettiğiniz kilonun çoğunu veya tamamını geri kazanabilirsiniz.
Zayıflama Ameliyatı
Bazı durumlarda, bariatrik cerrahi olarak da adlandırılan zayıflama cerrahisi bir seçenektir. Zayıflama ameliyatı, yediğiniz yemek miktarını sınırlar, yiyecek ve kalorilerin veya her ikisinin birden emilimini azaltır. Kilo verme ameliyatı en fazla kilo verme şansını verirken, ciddi riskler oluşturabilir.
Obezite için zayıflama ameliyatı, farklı yöntemlerle kilo veremediyseniz yada aşağıda ki şartlara sahipseniz yapılı.
- Aşırı kilonuz varsa (VKI 40 veya daha yüksek)
- VKI’niz 35 ila 39,9’sa, ayrıca diyabet veya yüksek tansiyon gibi sağlık sorunlarınız varsa
- Cerrahinin çalışması için gerekli yaşam tarzı değişikliklerini yapmışsanız.
- Ameliyat tüm fazla kilonuzu vermenizi vaat etmez. Ameliyat sonrası kilo verme başarısı, yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda yaşam boyu değişiklik yapma taahhüdünüze bağlıdır.
Yaygın zayıflama ameliyatları:
- Mide Bypass Ameliyatı
- Laparoskopik ayarlanabilir gastrik band(LAGB).
- Duodenal switch ile biyo-pankreatik diversiyon.
- Tüp mide operasyonu
Diğer tedavi yöntemleri
Vagal sinir blokajı obezite için başka bir tedavi yöntemidir. Karın derisinin altına, karın içi vagus sinire aralıklı elektrik darbeleri gönderen ve mideyi boş veya dolu hissettiğinde beyne söyleyen bir cihazın implante edilmesini içerir.
Obezite Tedavisi Sonrası Kilo Alımının Önlenmesi
Obezite tedavisinden bağımsız olarak kilo alımı sık görülen bir durumdur. Zayıflama ilaçları kullanıyorsanız, kullanmayı bıraktığınızda muhtemelen kilo alırsınız. Yüksek kalorili yiyecekler ve aşırı yemek yemey devam ederseniz, kilo verme ameliyatından sonra kilo bile alabilirsiniz. Ancak bu, kilo verme çabalarınızın boşuna olduğu anlamına gelmez.
Kaybettiğiniz ağırlığın tekrar kazanılmasını önlemenin en iyi yollarından biri düzenli fiziksel aktivite yapmaktır. Günde 60 dakika egzersiz yapmayı hedefleyin. Günlük aldığınız kalori miktarından daha fazlasını vermeyi hedeflemelisiniz.
Kilonuz hakkında daima dikkatli olmanız gerekebilir. Sağlıklı bir beslenme düzeni ve fiziksel aktiviteyi arttırmak, sürdürülebilir bir şekilde kaybettiğiniz kilonun uzun vadede korunmasının en iyi yoludur.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Ev İlaçları
Resmi tedavi planınıza ek olarak evde doğru stratejileri izlerseniz, obezitenin üstesinden gelme çabanızın başarılı olması daha olasıdır.
Durumunuz Hakkında Bilgi Edinin
Obezite hakkında yapacağınız araştırmalar, neden obez olduğunuz ve nasıl düzelteceğiniz hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olabilir. Kilonuzu kontrol altına almak ve tedavi planınıza sadık kalmak için daha güçlü hissedebilirsiniz.
Gerçekçi Hedefler Koymak
Fazla kilonuz varsa ve bir an önce vermek istiyorsanız, kısa vadede gerçekçi olmayan hedefler belirleyebilirsiniz. Kilo kaybı için günlük veya haftalık hedefler belirleyin. Uzun süreli sizi zorlayacak değişiklikler yerine kısa vadeli küçük değişiklikler yaparak ilerleyin.
Tedavi Planınıza Bağlı Kalın
Yıllarca sabit olan yaşam tarzını değiştirmek zor olabilir. Aktivite ya da yemek yeme hedefleriniz için doktorunuzla iletişim içinde olun ve zorlandığınız zamanlarda sizin için değişiklikler yapmasını rica edin.
Günlük Tutun
Bir yiyecek ve aktivite günlüğü tutun. Bu sayede yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızı takip edebilirsiniz. Sizi engelleyebilecek davranışları tersine çevirmek için neyin işe yarayacağını keşfedebilirsiniz. Günlüğünüzü tansiyon ve kolesterol düzeylerinizi ve genel uygunluk gibi diğer önemli sağlık parametrelerini izlemek için de kullanabilirsiniz.
Yiyecek tetikleyicilerini belirleyin ve hangi durumlarda yeme isteğinizin geldiğini gözlemleyin. Doktorunuz tarafından verilen ilaçları düzenli kullanın.
Alternatif Tıp
Hızlı kilo vermenize yardımcı olacak çok sayıda beslenme takviyesi mevcuttur.
Gıda ve İlaç İdaresi tarafından diyet takviyeleri olarak kabul edilen bitkisel ilaçlar, vitaminler ve mineraller, reçetesiz ve reçeteli ilaçlar gibi sıkı testlere tabii tutulmazlar.
Yine de, “doğal” olarak etiketlenen ürünler de dahil olmak üzere bu maddelerin bazıları, tehlikeli olabilecek ilaç benzeri etkilere sahiptir. Bazı vitamin ve mineraller bile aşırı miktarda alındığında sorunlara neden olabilir.
Kullanılan malzemeler standart olmayabilir ve öngörülemeyen ve zararlı yan etkilere neden olabilirler. Diyet takviyeleri ayrıca aldığınız reçeteli ilaçlar ile tehlikeli etkileşimlere neden olabilir. Herhangi bir diyet takviyesi almadan önce doktorunuzla konuşun.
Akupunktur, dikkatli olma meditasyonu ve yoga gibi zihin-vücut terapileri, diğer obezite tedavilerini tamamlayabilir.
Türkiye Obezite İstatistikleri
Türkiye’de obezite, son yıllarda giderek artan bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, 2022 yılı itibarıyla Türkiye’de yetişkin nüfusun yaklaşık %30’u obezite ile mücadele etmektedir. Bu oran, 2008 yılında %15 civarındaydı, bu da son 15 yıl içinde obezite oranında ciddi bir artış olduğunu göstermektedir. Obezite, kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon ve bazı kanser türleri gibi birçok kronik hastalığın riskini artırmaktadır.
Obezitenin artışında, beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, fiziksel aktivite eksikliği ve modern yaşam tarzının getirdiği hareketsizlik önemli rol oynamaktadır. Türkiye’de fast food tüketimi ve yüksek kalorili gıdaların tüketimi artmış, bu da obezite oranlarının yükselmesine katkıda bulunmuştur. Aynı zamanda, çocukluk çağı obezitesi de büyük bir endişe kaynağıdır; çünkü çocukluk döneminde başlayan obezite, yetişkinlik döneminde de devam etme eğilimindedir.
Obezite ile mücadelede, bireysel çabaların yanı sıra toplumsal ve devlet düzeyinde de çeşitli önlemler alınmaktadır. Sağlık Bakanlığı, obezite ile mücadele kapsamında birçok program ve kampanya yürütmekte, sağlıklı yaşamı teşvik eden politikalar geliştirmektedir. Türkiye’de obezite ile mücadeleye dair daha detaylı bilgi ve istatistikler için Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
