Bel fıtığı, bel bölgesindeki omurların (omurga kemiklerinin) arasında yer alan ve bu kemikleri destekleyerek hareket yeteneği için oldukça önemli olan “disk” adı verilen yastıkçıklarla ilgili bir problemdir.
Bel Fıtığı Nedir?
Omurlar arasında yer alan diskler yuvarlak ve sert jölemsi yapılardır. Bu yapıların iç kısmı daha yumuşak ve jölemsi, dış kısmı ise diskin şeklinin korunması açısından daha sert bir yapıya sahiptir. İşte bel fıtığı vakalarında, diskin etrafındaki bu sert bölgenin bir nedenle zayıflayarak ya da hasar görerek, içteki jölemsi kısmın dışarı sızması sonucu, sızıntı yapan kısmın fıtıklaşarak, bel fıtığı denilen rahatsızlığı meydana getirmesi söz konusudur. Dışarı doğru sızıntı yaparak fıtıklaşan kısım ise sinirlere bası yaptığında ağrı meydana gelir. Hatta durum çok ciddi ise ve bu nedenle sinirler hasar görürse felç gibi çok ciddi vakalar bile meydana gelebilir.
Fıtıklaşmış bir disk, yakınındaki sinir dokusuna ve diğer dokulara hasar verebilir, bunun sonucunda özellikle kol, bacak ya da bel bölgelerinde ağrı, uyuşukluk, karıncalanma gibi semptomlar oluşabilir. Ya da bazen bel fıtığı, özellikle sinirlere bası yapmıyorsa, hiçbir semptom görülmeyebilir. Sinirlere şiddetli basının olmadığı hafif vakalarda cerrahi operasyona gerek kalmazken, daha ciddi vakalarda cerrahi operasyonla sinirler üzerindeki basının kaldırılması gerekebilir.
Bel Fıtığı Sebepleri Nelerdir ?
Bel fıtığı, genellikle yaşlanmaya bağlı nedenlerle omurlar arasındaki disklerin dejenere olup yıpranması sonucu meydana gelir. Yaş ilerledikçe diskler, içerdiği suyun büyük kısmını kaybederler ve bu nedenle daha az elastik ve esnek bir hal kazanırlar. Bahsedilen sebep yüzünden ise diskler çok daha kolay hasar görerek, basit bir zorlanma ya da dönme hareketi sonucunda bile zedelenip yırtılabilirler. Bu durumun sonunda ise bel fıtığı denilen rahatsızlık gelişir.
Birçok kişi, kendilerindeki bel fıtığı oluşumunun nedenini bile bilmemektedir. Bazen ağır bir nesneyi kaldırırken çalışması gereken bacak ve uyluk kaslarının yerine bel kaslarının kullanılarak zorlanması bile bel fıtığına neden olabilir. Özellikle ağır yük kaldırma esnasında bir taraftan bir tarafa dönme ve eğilme hareketleri, rahatsızlığın meydana gelişine zemin hazırlayabilir.
Bel fıtığı bazen de düşme ya da bel bölgesine alınan bir darbe sonucu disklerin zedelenmesi nedeniyle oluşabilir.
Bel Fıtığı Belirtileri Nelerdir ?
Bel fıtığı, hastalığın ilk dönemlerinde herhangi bir belirti vermemekle beraber sadece çekilen omurga filmleri sayesinde görülebilir. Fakat bazen bel fıtığı ağrıya ve diğer semptomlara neden olabilir. Semptomların görüldüğü bölgeler, bel fıtığının yer aldığı disk bölgesine ve lokasyona göre değişkenlik gösterebilir.
Bel fıtığının birçok semptomu olmasına rağmen en sık görülenler şunlardır:
Bacak veya Bel Ağrısı: Bel fıtığı, bel bölgesinde ağrı meydana getirmesinin yanı sıra, omurgadan geçerek bacaklara uzanan sinirleri de etkileyerek bacak ağrısına da neden olabilir. Hatta bazen bel ağrısı olmadan da bacak ağrısı olabilir ya da bacak ağrısı bel ağrısından önce başlamış olabilir. Bazen de bacak ağrısı olmaksızın bel ağrısı görülebilir. Ancak genel olarak birçok vakada bacağa vuran bel ağrısı görülmektedir. Bilhassa ağrı, öksürme, hapşırma veya bazı bel hareketleri esnasında artabilir ve dinlenme esnasında hafifleyebilir.
Uyuşma ya da Karıncalanma: Hastalarda bel fıtığının bası yaptığı sinirlerin etkilediği vücut bölgelerinde (ayak, bacak, kalça vs..) uyuşma ya da karıncalanma hisleri meydana gelebilir.
Zayıflık ve Güçsüzlük: Fıtığın etkilediği sinirler tarafından uyarılan kasların yeterince uyarılamaması sonucu, ilgili bölgede güçsüzlük ve hareketlerinde kısıtlanma ve azalma meydana gelebilir.
Eğer bel ağrınız, bacaklarınıza doğru uzanıyorsa ya da uyuşukluk, karıncalanma ve zayıflık semptomlarıyla beraber görülüyorsa, mutlaka uzman bir doktor tarafından muayene edilmeniz önerilir.
Bel Fıtığı Tıbbi Tedavi
Düzenli egzersiz, ağrılı pozisyonlardan kaçınarak korunma ve ağrı kesici ilaç tedavisi gibi koruyucu tedavi yöntemleri, her 10 bel fıtığı hastasından 9’undaki ağrıların hafifletilmesine yardımcı olmaktadır. Birçok hasta koruyucu tedavi ile 1-2 ay içerisinde semptomlarının azaldığını belirtmişlerdir. Hatta bazı vakalarda koruyucu tedavi sonrasında fıtıklaşan bölgenin küçüldüğü bile görülmüştür.
İlaç Tedavisi: Bel fıtığı tedavisinde ağrıyı azaltmak için kullanılan ilaçlar genellikle hafif-orta seviyeli ağrılar için non-steroidal anti enflamatuarlar ve kas gevşeticiler olmakla beraber daha şiddetli ağrılar için narkotik ilaçlar ve kortikosteroidler kullanılmaktadır.
Fizik Tedavi: Fizik tedavi uzmanları bel fıtığı olan hastaları ağrılarını minimuma indirmeleri için kaçınmaları gereken hareketler ve pozisyonlar hakkında bilgilendirirken, bel ve karın kaslarını güçlendirerek ağrının hafifletilmesi için uygun olan egzersizleri de göstermektedirler. Bunların haricinde aşağıdaki uygulamalarından bazıları da fizik tedavi uzmanları tarafından bel fıtığı hastaları için önerilebilir:
Sıcak-soğuk terapisi (ısıtma ve ardından buz uygulaması)
Traksiyon
Ultrason
Elektriksel uyarı
Bel bölgesini destekleyen aparatların kullanılması
Cerrahi Operasyon: Bel fıtığı operasyonları, hastalarından çok az bir kısmına önerilmekte olup, büyük bir çoğunluğun koruyucu tedavi yöntemleriyle ağrıları azaltılabilmektedir. Ancak aşağıdaki şu durumlarda cerrahi operasyon gerekebilir:
Koruyucu tedavi, 6 hafta sonunda ağrıları halen azaltmazsa,
Diskin bir kısmı omuriliğe bası yaparsa ve bu durum şiddetli ağrı ve uyuşukluğa neden olursa,
Ayakta durma ya da yürüme gibi basit aktivitelerde bile zorluk çekiyorsanız bir cerrahi operasyon gerekebilir.
Birçok bel fıtığı vakalarında sadece diskin fıtıklaşmış kısmı çıkarılmaktadır. Ancak çok şiddetli ve diskin bütünlüğünün bozulduğu vakalarda diskin tümünün çıkarılması gerekebilir. Diskin tamamının çıkarıldığı böyle vakalarda omurlar arası metal bir aparatla tutturularak omurganın bütünlüğünün sağlanması gerekebilir.
Bel Fıtığı Alternatif Tedavi
Bel fıtığından doğan ağrıyı iyileştirmek ve azaltmak için evde uygulanabilecek yöntemler vardır. Çoğu vakada bunlar ameliyata oranla çok daha iyi alternatiflerdir. Sıvı alımını artırarak, yeme alışkanlıklarını iyileştirerek, proteolik enzimler içeren fibrinin aşırı alımını durdurarak enflamasyon azaltılabilir. Isı ve soğuk terapisiyle ağrı spazmları durdurulabilir, kan akışı iyileştirilebilir ve hareket aralığı genişletilebilir. Isı terapisinin en etkili ve güvenli formu kızılötesi ısısıdır (Far Infrared Heat – FIR).
Diskin üstündeki baskı inversiyon terapisiyle (kişi baş aşağı durmasını sağlayan bir alet yardımıyla belirli bir süre baş aşağı durur) azaltılabilir. Bu amaç için “inversion” masaları (inversion table) bulunur. Kaslardaki küçük kasılma düğümleri formunda olan tetik noktalarından kaynaklanan ağrı azaltılabilir. Duruş bozuklukları esnemeyle düzeltilebilir ve fıtığın altında yatan sebebi düzeltmek için özel kas dengesizlikleri üzerinde çalışan egzersizler yapılabilir. Alexander tekniği de yardımcı olan yöntemlerdendir.
Başlangıçta buz torbası acıyı ve enflamasyonu azaltmak için kullanılabilir. Birkaç gün sonra sıcak torbalara geçip rahatlama sağlayabilirsiniz.
Çok fazla dinlenmek eklemlerin sertleşmesine ve zayıf kaslara sebep olur. Bu da iyileşmeyi zorlaştırabilir. Bunun yerine yarım saat dinlenip sonra kısa bir yürüyüş veya biraz iş yapmak daha iyidir. İyileşme sürecinde acınızı artıran etkinlikler yapmaktan kaçının.
Zencefil kompresi zarar görmüş dokuları rahatlatıp yumuşatabilir. Bu Çin tıbbi tedavisi oldukça kolaydır. 30 gram zencefil, yarım litre suda 20 dakika bekletilir. Bir bezin içinde süzülür ve bez omurganın etkilenmiş bölgesine konulur. Düzenli aralıklarla uygulanabilir veya plastik bir tabaka ile kaplanıp etrafa bulaşması engellenerek bekletilir.
