Gıda Alerjisi Nedir? En Yaygın Görülen 8 Gıda Alerjisi

Gıda alerjisi son derece yaygındır. Yetişkinlerin %5’ini, çocukların ise %8’ini etkiler ve bu oranlar gün geçtikçe artmaktadır (1).

İlginçtir ki, herhangi bir besin maddesi alerjiye neden olabilse de, gıda alerjisi özellikle belli sekiz besinden kaynaklanmaktadır (2).

Bu yazı, en yaygın görülen 8 gıda alerjisinin detaylı bir incelemesidir. Bu yazıda gıda alerjisi belirtileri, kimlerin risk altında olduğu ve bu konuda neler yapabileceğiniz ele alınmıştır.

Gıda Alerjisi Nedir?

Gıda alerjisi, bazı gıdaların anormal bir bağışıklık tepkisine neden olduğu bir durumdur (2)

Besinlerde bulunan bazı proteinlerin bağışıklık sisteminiz tarafından zararlı olarak tanımlanması sebebiyle ortaya çıkar. İlerleyen süreçte vücudunuz, histamin benzeri kimyasalların bırakılması da dahil olmak üzere inflamasyona neden olan bir dizi koruyucu önlem alır.

Küçük miktarlarda alınan besinler bile gıda alerjisi olan insanlarda alerjik reaksiyona neden olabilir.

Gıda alerjisi belirtileri, besini aldıktan birkaç dakika ya da birkaç saat sonra herhangi bir yerde ortaya çıkabilir ve bu belirtiler şu şekildedir:

• Dil, ağız ya da yüz şişmesi
• Nefes almada zorluk
• Düşük tansiyon
• Kusma
• İshal
• Ürtiker
• Kaşıntılı döküntü

Daha ağır vakalarda gıda alerjisi anafilaksiye neden olabilir. Çok hızlı oluşabilecek belirtiler arasında kaşıntılı döküntü, boğaz ya da dudak şişmesi, nefes darlığı ve düşük tansiyon bulunur. Bazı durumlar ölümcül olabilir (3).

Birçok gıda intoleransı çoğu zaman gıda alerjisi konusunda yanlış yorumlanmaktadır.

Bununla birlikte, gıda intoleransları sadece bağışıklık sistemini etkilemez. Yaşam kalitenizi ciddi şekilde etkileyebilir, ancak hayatınızı tehdit ettiği söylenemez.

Gerçek gıda alerjisi iki ana çeşide ayrılabilir: IgE içeren antikor veya IgE içermeyen antikor. Antikorlar, bağışıklık sisteminiz tarafından enfeksiyonu tanımak ve onunla savaşmak için kullanılan bir kan proteini türüdür.

IgE antikoru içeren gıda alerjisinde, IgE antikoru bağışıklık sisteminiz tarafından serbest bırakılır. IgE antikoru içermeyen bir gıda alerjisinde ise, IgE antikorları salınmaz ve bağışıklık sisteminin diğer bölümleri algılanan tehditle mücadele etmek için kullanılır.

En Yaygın 8 Gıda Alerjisi

1. İnek Sütü

İnek sütüne karşı alerji, özellikle altı aydan önce inek sütü proteini alan bebeklerde ve küçük çocuklarda daha sık görülür (5, 6).

Çocukluk çağındaki en yaygın alerjilerden biridir, bebeklerin ve çocukların %2 ila %3’ünü etkiler (7).

Ancak, çocukların yaklaşık %90’ı, üç yaşına geldiğinde bu durumdan daha az etkilenecek ve bu durum yetişkinlerde daha az yaygın hale gelecektir.

İnek sütü alerjisi IgE içeren ya da IgE içermeyen durumlarda ortaya çıkabilir, ancak IgE içeren inek sütü alerjisi en sık görülen ve potansiyel olarak en ciddi olan türdür.

IgE alerjisi olan çocuklar veya yetişkinler, inek sütü aldıktan 5-30 dakika sonra reaksiyona girer. Şişme, kızarıklık, ürtiker, kusma ve nadir olarak anafilaksi gibi belirtiler görülür.

IgE içermeyen bir alerjide genellikle kusma, kabızlık veya ishal gibi bağırsak temelli belirtilerin yanı sıra bağırsak duvarının iltihaplanması da görülür (6).

Bir IgE olmayan süt alerjisini teşhis etmek oldukça zor olabilir. Çünkü bazen belirtiler intoleransı işaret edebilir ve bunun için herhangi bir kan testi mevcut değildir (8).

İnek sütü alerjisi tanısı konulması durumunda tek tedavi yolu, inek sütü ve onu içeren gıdalardan kaçınmaktır. Bu gruba dahil yiyecek ve içecekler şu şekildedir:

• Süt
• Süt tozu
• Peynir
• Tereyağı
• Margarin
• Yoğurt
• Krema
• Dondurma

Alerjik bebeklere sahip emziren anneler, inek sütünü ve ilgili besinleri kendi diyetlerinden çıkarmak zorunda kalabilirler.

Anne sütü almayan bebekler için, bir sağlık uzmanı tarafından inek sütü formülüne uygun bir alternatif önerilir (9).

Özet: İnek sütü alerjisi çoğunlukla üç yaşın altındaki çocukları etkilemektedir. İnek sütü alerjisi tanısı, tüm süt ve süt ürünlerinden kaçınılması anlamına gelir.

Bu yazılarımız ilginizi çekebilir: 

• Prof. Dr. Ahmet Aydın: Çocuklarınıza süt içirmeyin
• Günde 2 Bardak Süt Kadınlarda Kemik Kırığıyla Ölüm Riskini %21 Artıyor

2. Yumurta

Yumurta alerjisi çocuklarda görülen en yaygın ikinci alerji türüdür (10, 11).

Ancak yumurta alerjisi olan çocukların %68’i 16 yaşına geldiklerinde bu alerjiden daha az etkileneceklerdir (12).

Belirtiler şu şekildedir:

• Sindirim sıkıntısı; karın ağrısı vb.
• Cilt reaksiyonları; döküntü ya da kaşıntı vb.
• Solunum ile ilgili sıkıntılar
• Anafilaksi (Nadir görülür)

İlginçtir ki, sadece yumurta akına ya da yumurta sarısına karşı alerjik olmak mümkündür. Bunun nedeni, yumurta akı ve sarısına ait proteinlerin farklılık içermesidir.

Yine de alerjiyi tetikleyen proteinlerin çoğu yumurta akında bulunur, bu nedenle yumurta akından kaynaklanan alerjiler daha yaygındır (11).

Diğer alerjiler gibi yumurta alerjisinin tedavisi yumurta içermeyen bir diyettir (13).

Ancak, yumurtayı pişirme şekli yumurtada alerjiye neden olan proteinlerin şeklini değiştirebileceğinden, yumurta içeren gıdalardan kaçınmanız gerekmeyebilir. Böylelikle, vücudunuz yumurtayı zararlı olarak görmeyebilir ve yumurtanın bir reaksiyona neden olma olasılığı azalır (14, 15, 16).

Aslında bir araştırmada, yumurta alerjisi olan çocukların yaklaşık %70’inin bisküvi veya pişmiş yumurta bileşeni içeren kekleri yemeyi tolere edebildiği bulundu (17).

Bazı araştırmalar, yumurta alerjisine sahip çocuklara pişirilmiş gıdalar verilmesinin alerjiden kurtulmak için gereken süreyi kısaltabileceğini göstermiştir (18).

Ancak, bu durum herkes için geçerli değildir ve alerjiniz olduğunda yumurta tüketmenin sonuçları ciddi olabilir. Bu nedenle, yumurta içeren gıdaları kullanmaya yeniden başlamadan önce doktorunuza danışmalısınız.

Özet: En yaygın yumurta alerjisi türü yumurta akına karşı olan alerjidir. Tedavisi yumurta içermeyen bir beslenme şeklidir. Bununla birlikte, bazı insanlar pişmiş yumurta içeren belli gıdaları yeniden kullanmaya başlayabilir.

 3. Kabuklu Yemişler

Kabuklu kuruyemiş alerjisi, ağaçlarda yetişen bazı yemiş ve tohumlardan kaynaklanan alerji türüdür.

ABD nüfusunun yaklaşık %1’ini etkileyen yaygın bir gıda alerjisi türüdür (19, 20, 21).

Bazı kabuklu kuruyemişlere şunlar örnek verilebilir:

• Brezilya cevizi
• Badem
• Kaju
• Makadamia fındığı
• Fıstık
• Çam fıstığı
• Ceviz

Kuruyemiş alerjisi olan insanlar, fındık ezmesi ve yağ gibi benzer besinlerle yapılan gıda ürünlerine alerjiktir.

Bir ya da iki farklı gıdaya karşı alerjik olsalar bile, her türlü kabuklu kuruyemişten kaçınmaları önerilir (22).

Bunun nedeni, bir tür kuruyemişe karşı alerjik olmanız, diğer kuruyemiş türlerine karşı alerji geliştirme riskinizi artırmaktadır.

Buna ek olarak, sadece bir veya iki farklı kuruyemiş türü yerine hiçbir kabuklu ürün tüketmemek daha kolaydır. Ve diğer alerji türlerinin aksine, kabuklu kuruyemişe karşı alerjik durum genellikle bir ömür boyu sürer.

Alerjiler çok şiddetli olabilir. Kuruyemiş alerjileri, anafilaksiden kaynaklanan ölümlerin yaklaşık %50’si ile ilişkilidir (23, 24).

Bu nedenle fındık alerjisi olan kişilere (hayati tehlike oluşturan diğer alerjiler ile birlikte) her zaman bir epi-pen (adrenalin kalem) taşımaları önerilir.

Epi-pen, potansiyel hayat kurtarıcı bir cihazdır ve kişi alerjik reaksiyona girmeye başlarsa, kendisine bir doz adrenalin enjekte etmesini sağlar.

Adrenalin, vücudun stres altındayken “savaş ya da kaç” tepkisini uyaran doğal olarak oluşan bir hormondur.

Şiddetli bir alerjik reaksiyona sahip kişilere enjekte edildiğinde, alerjinin etkilerini tersine çevirebilir ve kişinin hayatını kurtarabilir (25).

Özet: Kuruyemiş alerjisi en yaygın gıda alerjisidir. Genellikle şiddetli alerjik reaksiyonlarla ilişkilendirilir ve tedavi genellikle tüm kuruyemiş ürünlerinin ömür boyu tüketilmemesiyle mümkündür.

4. Yer Fıstığı

Kuruyemiş alerjisi gibi yer fıstığı alerjisi de çok yaygındır ve ciddi ölümcül alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

Bununla birlikte, yer fıstığı bir baklagil çeşidi olduğu için kuruyemişlerden farklı olduğu düşünülür. Yine de, yer fıstığı alerjisi olanlar genellikle kuruyemişlere karşı da alerjiktir.

İnsanların yer fıstığına karşı alerjik olmalarının nedeni bilinmemekle birlikte, ailesinde yer fıstığı alerjisi geçmişi olan kişilerin daha çok risk altında oldukları düşünülmektedir.

Bu nedenle, emzirme ya da bebeği sütten kesme sırasında annenin beslenme düzenine yer fıstığının dahil edilmesinin yer fıstığı alerjisini tetikleyebileceği düşünülüyordu.

Ancak, araştırmalar yer fıstığının erken dönemde verilmesinin koruyucu olabileceğini de göstermiştir (26).

Yer fıstığı alerjileri çocukların yaklaşık %4 ila %8’ini, yetişkinlerin ise %1 ila %2’sini etkiler (27, 28).

Bununla birlikte, yer fıstığı alerjisi geliştiren çocukların yaklaşık %15 ila %22’si, ergenlik dönemine girdiklerinde bu alerjiden kurtulurlar.

Diğer alerjiler gibi yer fıstığı alerjisi de hasta geçmişi, deri prick testi, kan testleri ve besin yüklemesinden oluşan bir kombinasyon kullanılarak teşhis edilir.

Şu anda etkili olan tek tedavi yolu, yer fıstığı ve yer fıstığı içeren ürünlerden kaçınılmasıdır (22).

Bununla birlikte, yer fıstığı alerjisi olan çocuklar için yeni tedaviler geliştirilmektedir. Bu tedaviler kapsamında, kişinin alerjiye hassasiyetini azaltmak için tıbbi denetim altında az miktarda yer fıstığı verilmektedir (29, 30).

Özet: Yer fıstığı alerjisi ağır bir alerjik reaksiyona neden olabilen ciddi bir durumdur. Tedavi, yer fıstığı ve yer fıstığı içeren ürünlerin ömür boyu kullanılmamasıdır.

5. Kabuklu Deniz Ürünleri

Kabuklu deniz ürünlerine karşı alerji, vücudunuzun kabuklular olarak bilinen kabuklu deniz ürünleri ve yumuşakçalar (mollusk) ailesinden gelen proteinlere saldırması sonucunda ortaya çıkar.