Telomer ve Kanser İlişkisi – Telomer Nedir?

Telomer kromozomların her iki ucunda da bulunan yapılardır. Genomumuzu yani tüm genetik bilgimizi parçalanmaya karşı korurlar. Bilindiği üzere vücudumuzun temel yapı taşları hücrelerdir. Vücut hücrelerimiz çoğalmak için mitoz bölünme adı verilen sistemi kullanırlar.

Telomerler: Hücrenin Biyolojik Saati

Her hücre bölünmesi sırasında, hücrelerin eşit miktarda genetik bilgi alması ve aynı tipte iki yeni hücre oluşturması için DNA kopyalanır. Bu kopyalama sürecinde, kromozomların her iki ucunda bulunan telomerler kısalır. Telomerlerin kısalması, yaşlanma ile doğrudan ilişkilendirilen doğal bir süreçtir.

Telomerlerin Rolü ve Apoptozis

Telomerlerin Kısalması ve Hücre Ölümü
Telomerlerin boyu kritik bir noktaya geldiğinde, hücreler mitoz bölünmeyi durdurur ve apoptozis adı verilen programlı hücre ölümü süreci başlar. Bu süreç, hücrenin ömrünü belirleyen bir biyolojik saat gibi işleyen telomerlerin önemli bir fonksiyonudur. Telomerlerin kısalması doğal bir süreçtir; ancak kötü beslenme veya zararlı kimyasallara maruz kalmak bu süreci hızlandırabilir.

Telomerlerin Yapısı
Telomerler, uzun baz dizilerinden oluşur ve bu diziler bir kitabın harfleri gibi düşünülebilir. Her hücre bölünmesinde bu “harfler” yavaş yavaş silinir, bu da telomerlerin zamanla kısalmasına neden olur. Telomerlerin bu biyolojik saati, hücrenin kaç kez bölünebileceğini ve ne kadar yaşayabileceğini belirler.

Telomer Uzunluğu ve Telomeraz Enzimi

Telomer Uzunluğu Artırılabilir mi?
Telomerlerin uzunluğu artırılabilir mi? Bu sorunun yanıtı, telomeraz adı verilen bir enzimin aktivitesine bağlıdır. Telomeraz, telomerlerin kısalmasını durdurmak için DNA’nın uçlarına yeni baz dizileri ekleyerek, silinen kısımları onarır. Bu sayede, hücre yaşlanmaktan kurtulmuş olur.

Telomeraz Enziminin Rolü
Telomeraz enziminin aktivitesi embriyonik gelişim sırasında oldukça yüksektir; ancak bu aktivite, doğumdan sonra büyük ölçüde baskılanır ve inaktif hale gelir. İlginç bir şekilde, kanser hücreleri telomeraz enzimini yeniden aktif hale getirerek, “ölmek bilmeyen hücreler” olarak adlandırılmalarına neden olur. Bu, kanser hücrelerinin ölümsüzlük kazanmalarını sağlayan temel mekanizmalardan biridir.

Telomerler, Sigara ve Obezite

Sigaranın Telomerler Üzerindeki Etkisi
Son yapılan araştırmalar, obezite ve sigara kullanımının telomerlerin kısalmasını tetiklediğini ortaya koymuştur. Özellikle tütün kullanan kişilerin kan hücrelerinde telomerlerin daha fazla kısaldığı gözlemlenmiştir. Kadınlardaki beyaz kan hücrelerindeki telomerlerden her yıl 25.7-27.7 baz dizisinin silindiği bulunmuştur. Ayrıca, günlük bir paket sigara içmenin bu süreçte ekstra 5 baz dizisinin silinmesine neden olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, 40 yıl boyunca her gün bir paket sigara içen bir kişinin, telomer kısalması nedeniyle yaşam süresinin 7.4 yıl kısalmasına yol açabilir.

Obezitenin Telomerler Üzerindeki Etkisi
Obezitenin telomerlerin kısalması üzerindeki etkisi, hücre içinde DNA’ya zarar veren bazı maddelerin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Serbest oksijen radikalleri adı verilen bu maddeler, hücre içinde stres yaratarak DNA hasarına ve telomer kısalmasına neden olurlar. Araştırmalar, obez kadınların telomerlerinin, aynı yaş grubundaki diğer kadınlara göre daha kısa olduğunu göstermektedir. Telomer kısalmasının obez kişiler üzerinde ortalama ömürden 8.8 yıl kayba neden olduğu belirlenmiştir.

Telomerler ve Yaşlanma Süreci

Telomerlerin uzunluğu, sigara ve obezite gibi çevresel faktörlerin vücut üzerindeki etkilerini değerlendirmek için iyi bir biyobelirteç olarak kullanılabilir. Aynı zamanda, telomerlerin yaşlanma sürecini nasıl etkilediğini anlamak, kişisel sağlık yönetiminde ve yaşlanma karşıtı stratejiler geliştirmede önemli bir adım olabilir. Telomer kısalmasının önlenmesi veya yavaşlatılması, insan ömrünü uzatmada ve sağlıklı bir yaşam sürdürmede kilit bir rol oynayabilir.

Telomer Kısalması Kanser oluşumunu Nasıl Tetikler?

Telomerlerin kısalmasının kanser oluşumunu tetiklediği birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. Kısalmış telomerler genomda düzensizlik yaratır. Kitap örneğine dönecek olursak bakımsızlık kitabın harflerini zamanla silmeye başlar. Harflerin silinmesi kitabı anlamsız kılar. Aynı şekilde hücrelerde silinen genetik bilgileriyle normal fonksiyonları getiremez hale gelip, kontrolsüz çoğalmaya ve kanserleşmeye başlarlar. Bu yüzdendir ki kanser hücrelerinde telomerlerin boyutu oldukça kısa bulunmuştur. Kısa telomerlere sahip kişilerin yüksek oranda akciğer, karaciğer, gastrointestinal, baş ve boyun kanserlerine yakalanma riskine sahip olduğu rapor edilmiştir.

Bu yazılarımız ilginizi çekebilir:

• DNA nedir? DNA Hasarı Kanserleşmeyi Nasıl Etkiler?
• Kanser Nedir? Neden ve Nasıl Oluşur? Özetle Tüm Süreç!
• Hem Kanserin Nedeni Hem Tedaviye Giden Yol: Kanser Kök Hücreleri
• Kanser Nedenleri Nelerdir? Kansere Neden Olan Beklenmedik 11 Etken

Prof. Dr. Mustafa Özdoğan kimdir?

Ne iş yapacağına veya kim olmak istediğine karar vermek birçokları için bir ömre sığmayan bir hasrettir. Talihsiz olayların güdülediği imkansız olduğu söylenen hedeflere ulaşma sevdası, ne yapmam ve kim olmam gerektiğini erken denilebilecek yaşlarda bana gösterdi.

Meslek hayatımda birçok defa masanın her iki tarafında da oturmanın bana farklı bir bakış açısı kazandırdığını biliyorum. Bu deneyimlerin en zorlusu, çok sevdiğim, bana onkologluğu öğreten değerli Hocam Prof. Dr. Mustafa Samur’un lösemi tedavi süreci idi.

Gerçeği arama, doğruyu ve güzeli paylaşma sevdası, bilime gönül vermiş herkesin ortak özelliğidir. Bilinen varlığı neredeyse tarih kadar eski bu hastalığı doğru bir şekilde anlama ve anlatma çabamız bu web sitesinin çıkış noktası olmuştur. Dilerim buradaki emekler sağlıklı yaşamın desteklenmesi, kanserin anlaşılması, korkulur bir hastalık olmaktan çıkması, ve kanser araştırmalarının gelişmesi için bir umut ışığı olur.

Mart 2006’da Doçent, Haziran 2011’de Profesörlüğe atandım ve 2011 yılından beri, Antalya Memorial – Medstar Kanser Merkezi Başkanlığı’nı ve bu hastanelerdeki Tıbbi Onkoloji Kliniklerinin sorumluluğunu yürütmekteyim. Web Sitesi ve iletişim için: drozdogan.com